FİSTÜL NEDİR, BAKIMI NASIL OLUR
12.01.2013 11:48:47
Fistülünüzün bakımı ve korunması, size fistülünüzü uzun süreli kullanma rahatlığı sağlayacaktır. Bu nedenle dikkatli olmanız gerektiğini vurgulamak istiyoruz. Fistül iki damarın küçük bir ameliyatla birleştirilmesi ile oluşturulur. Böylece hemodiyaliz için gerekli olan genişleme damarlarınızda sağlanmış olur. Hemodiyaliz için en uzun süreli kullanılan ve güvenilir yol fistüldür.Fistül açıldıktan sonra kolunuzu yüksekte tutunuz. Plastik bir top ya da elinizi açıp kapayarak el jimnastiği yapın. Bu fistülünüzün daha çabuk gelişmesine yardımcı olacaktır. Gelişme süresi 15 gün ile 2 ay arasında değişmektedir. Başlangıçta daha sık olmak üzere fistülünüzün (Trill) titreşimini kontrol edin. Titreşim zayıfsa, ya da yoksa merkezimizi günün hangi saati olursa olsun aramalısınız. Fistülünüzün çalışmadığını gösterir.
Fistüllü kolunuzla; Fistüllü koldan kan aldırmayın ve serum v.b. taktırmayın.Ağırlık kaldırmayın.Tansiyon ölçtürtmeyin.Kolunuzun üzerine yatmayın.Aşırı sıcak ve soğuklardan koruyun.Fistüllü kolunuzu çarpmalardan koruyun.Sıkı kollu giysiler giymeyin.Fistüllü kola sıkı bandajlar uygulamayın.
FİSTÜLÜN ÖNEMİ
Fistül ya da greftleriniz sizler için hayati önem taşımaktadır. İyi bir fistül daha kaliteli bir diyaliz olabilmeniz için ilk adımdır. Ayrıca fistülünüz durduğunda yeni bir fistül ya da greft yapılmasının sizler için hem acı verici olduğunu hem de zaman ve maddi kayıba neden olduğunu biliyoruz.
FİSTÜL TAKİBİ:
Fistülünüzü ya da greftinizin daha uzun ömürlü olmasını istiyorsanız aşağıdaki ileteceğimiz hususlara dikkat etmenizi öneririz.
- Hergün farklı zamanlarda fistülünüze dokunarak, fistülünüzü kontrol ediniz.
- Eğer fistül sesinde bir azalma ya da değişiklik varsa mutlaka hemşire ve doktorunuza bildirmelisiniz.
FİSTÜL BAKIMI:
Diyaliz seansına gelmeden önce sabah ılık su ile fistüllü kolunuzu yıkayıp temiz bir havlu ile kurulayınız. Bu işlem ciltteki bakterileri uzaklaştıracağından fistülünüzü enfeksiyonlara karşı koruyucu olacaktır.Diyaliz bitiminde iğne çıkış yerlerine çok sert bastırmayınız. Çünkü aşırı baskı fistülünüzün durmasına sebep olabilir.Kolunuza kanamanın durması için yerleştirilen spançları (gazlı bezleri) en az 2 saat kolunuzda tutmalısınız. Böylece fistülünüzü mikroplardan korumuş olursunuz. İğne giriş yerlerinde fistülde kızarıklık , şişme ve ağrı oluştuğunda hemen hemşire ve doktorunuza bildirmelisiniz.Hemşireniz açısından mümkün olduğunca; her diyaliz seansında iğne giriş yerlerinin farklı noktalardan olmasına özen gösteriniz. Sürekli aynı noktada iğne girişi yapıldığında o noktada incelme ve yırtılmalar, durdurulmayan kanamalar olabilir.İğne giriş yerlerinin dönüşümlü olarak değiştirilmesi fistülünüzün uzun ömürlü olması için önemlidir.
FİSTÜLE ETKİSİ:
Zaman zaman evinizde tansiyonunuz düşebilir. Tansiyonun düşmesi fistülünüz için tehlikelidir. Bu durumda hemen yere uzanıp ayaklarınızı diyaliz esnasında yaptığımız gibi yukarıya kaldırmalısınız. Bunun için yere uzanıp ayaklarınız koltuğa ya da duvara yaslayabilirsiniz. Bu arada bir bardak tuzlu ayran içip tansiyonunuzu yeniden ölçtürmelisiniz. Bacaklarınızı yukarı kaldırmanıza rağmen tansiyonunuz normal seviyesine yükselmiyorsa fistülünüze dokunarak sesinde bir azalma olup olmadığını kontrol etmelisiniz.Tansiyonunuz yükselmiyorsa ve fistülünüzün sesinde bir azalma varsa derhal hemşire ve doktorunuza haber vermelisiniz.
FAZLA SIVI ALIMININ FİSTÜLE ETKİSİ:
Fistül probleminin en çok yaşanma sebebi iki diyaliz arasında fazla sıvı alınması sonucu oluşan fazla kilonun (2,5 - 3 kg'ın üstü) çekilmeye çalışılmasıdır. Sonuç itibari ile hızlı ve fazla sıvı çekimi mecburiyeti yaratan bu durumda yaşanan "hipotansiyon" (tansiyon düşmesi) atakları zaman içinde fistülün tıkanmasına - durmasına sebep olmaktadır.Yukarıda anlattığımız hususlara dikkat ettiğinizde çok daha uzun ömürlü bir fistüle sahip olacağınızı ve diyalizinizin daha kaliteli olacağını unutmamalısınız.
FİSTÜL HASTA EĞİTİMİ:
• Fistülün bulunduğu kolu her diyaliz öncesi su ve sabun ile yıkayınız.
• Fistüllü kolun üzerine yatmayınız.
• Fistüllü kola dışardan gelebilecek darbelerden koruyunuz.
• Fistüllü koldan tansiyon ölçtürmeyiniz.
• Fistüllü kolla ağırlık kaldırmayınız.
• Fistüllü koldan kan aldırmayınız.
• Fistüllü kolunuzu sıkacak giysiler giymeyiniz.
• Fistüllü kolunuza sıkı bandaj uygulamayınız.
• Diyalizden sonraki gün fistüllü kola lasonil sürünüz.
FİSTÜL DURMASINDA EVDE YAPILMASI GEREKENLER:
Eğer evde fistül durmuş veya zayıflamışsa;
• Telefonla merkezimizi arayınız.
• Tansiyonunuzu ölçünüze eğer düşükse ayaklarınızı kalp hizasından yukarıya doğru kaldırınız.
• Fistülün üzerine çok sıcak olmamak kaydıyla sıcak uygulama yapınız.
• Fistülle bağlantılı damar üzerine Lasonil kremle masaj yapınız.
• Ayrıca en kısa zamanda merkezimize geliniz.
KATETER HASTA EĞİTİMİ:
Evde kateter için yapılması gerekenler;
• Kateterli bölgeyi kesinlikle ıslatmayınız.
• Evde kesinlikle pansuman yapmayınız.
• Kateter yeri ıslanırsa acilen pansumanını sağlık kurulışunda değiştiriniz.
• Kateter yerinde kızarıklık,şişlik,akıntı,ateş yükselmesi olursa hekiminize veya hemşirenize haber veriniz.
• Evde ateşinizi sürekli kontrol ediniz,37,5 derecenin üzerinde ve üşüme titremeniz olursa hekiminize haber veriniz.
• Haftada 2 kez diyalize giriyorsanız,seans günü haricinde mutlaka diyaliz merkezinize giderek pansuman yaptırınız.
• Kateteri başka amaçla (kan vermek,ilaç vermek vs.) kullandırmayınız.
Fistül ( Arteriovenous fistulas) Nedir?
Fistül böbrek yetmezliği için böbrek makinasıyla diyaliz (hemodiyaliz) tedavisi altındaki hastaların uzun süreli olarak rahat bir şekilde dialize girebilmeleri için yapılan bir damar operasyonudur.
Böbrek Yetmezliği düşünülen hastalara hemodiyalize alınmadan 3-4 ay önceden Fistül operasyonu yapılmalıdır. Bu şekilde hemodiyaliz gereksinimi olduğunda hastaya katater takılması gerekmeden, rahat bir şekilde diyalize alınabilir.
Fistül Ameliyatı nasıl yapılır?
Fistül operasyonu ameliyathane şartlarında lokal anestezi altında yapılır. Lokal anestezi sebebiyle hastaların ağrı duymaları çok azdır. Fistül ameliyatı hayati tehlike oluşturma ihtimali çok az olmakla birlikte, böbrek yetmezliğinin ve hastada bulunan diğer rahatsızlıklara bağlı genel durum bozukluğu hayati tehlike oluşturabilir.
Operasyon sırasında el bileğinde veya dirsekte atardamar ile toplardamar birleştirilir. Böylece atardamardaki kanın bir kısmı doğrudan toplardamara geçer. Operasyon süresi yarım saat ile 3 saat arasında değişebilir.
Hastalar operasyon sonrası 2-3 saat kadar kanama, erken tıkanma gibi sorunları yakından izlemek amacıyle hastanede gözlem altında tutulur. Hastaların operasyon sonrası 8-12 saat elini kullanmaması kanama riskini azaltmak açısından önemlidir.
Hastalara operasyondan sonrası günden itibaren fistül geliştirici eksersizler önerilmektedir.
Hastalara 10 gün kadar günaşırı pansuman yapılması uygundur.
Hemodiyalize girmek için fistülün alternatifleri nelerdir ve fistülün bu yöntemlere üstünlükleri nelerdir?
Katater: Plastik malzemeden özel olarak imal edilmiş, kasıktan, boyundan veya omuzdan büyük bir damara takılan materyeldir. Katater özelliğine göre kısa süreli kullanım için (1 hafta ile 1 ay arasında) uygundur. Fistülün olgunlaşması için 1-3 ay kadar süre gerektiği için bu sürede kataterle girilmesi tercih edilir. Katater uygulamasının sakıncaları enfeksiyon riski, kısa sürede tıkanması, takılırken oluşabilecek kalp , akciğer ve damar yaralanmaları riski, kataterin devamlı yerinde kalması ile günlük yaşamında ve giyinip soyunmada kısıtlama yaratmasıdır.
Yapay damar(Greft) : Hastanın fistül şansını kaybettiği veya damar yapısının fistüle uygun olmadığı durumlarda kullanılan bir tekniktir. Yapay damarın teknik olarak uygulanması daha zor ve ekonomik olarak daha masraflıdır. Yapay damarın ömrü fistüle göre daha az olup, ayrıca komplikasyon ( pıhtı oluşumu, enfeksiyon , damar genişlemesi vb.) oranı daha yüksektir.
Hemodiyalize giriş yolu için hangi tekniğin uygun olduğu konusunda hasta, nefrolog ve damar cerrahının ortak değerlendirmesi ile karar verilecektir.
Fistül ameliyatının başarısı nedir ve başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?
Fistül ameliyatının başarısı %70-90 arasında değişebilmektedir. Fistül ameliyatının başarısızlığı veya yeterli akım oluşmaması halinde tekrarlayan girişimler gerekebilir. Damar cerrahınız tarafından ilk muayenede damar yapılarınız muayene ile değerlendirilir.
Fistül operasyonlarında başarıyı etkileyen üç sebep vardır:
1) Atardamarın kalitesi: Atardamarın kireçsiz ve yeterli kan akımını sağlayabilecek derecede genişlemeye uygun esnek yapıda olmalıdır. Şeker hastalarında, ileri derecede yaşlı ve damarlarında kireçlenme öyküsü bulunanlarda bu sebeple başarı şansı daha azdır.
2) Toplardamarın kalitesi: Ameliyat için uygun genişlikte toplardamar bulunması gerekir. Ayrıca toplardamar sisteminde tıkanma olmamalıdır. Şeker hastalarında ve bayanlarda bu damar yapısı daha az gelişmiş olabilir. Ayrıca fistül planlanan koldan gereksiz enjeksiyon ve katater uygulamaları damar yapısını bozarak fistül kalitesini ve başarısını etkiler.
3) Cerrahi teknik ve tecrübe: Bu ameliyat bu konuda deneyimli ve ameliyatın yaratabileceği sorunları giderebilecek damar cerrahisi eğitimi almış kişiler tarafından yapılmalıdır. Hastanın en fazla 4-6 kez fistül denemesine şansı vardır. Bu şansın en uygun şekilde kullanılması çok önemlidir.
Fistül operasyonunun yaratabileceği sorunlar nelerdir?
Tıp biliminde her girişimin yarattığı sorunlar vardır. Bu sorunlar nadir görülsede hastanın önceden bilgi sahibi olması tedaviye katkı açısından önemlidir. Fistülün yaratabileceği başlıca sorunlar şunlardır:
1) Kanama : Ameliyattan sonra az miktarda bir sızıntı olabilir. Bu durumda pansumanı değiştiriniz ve steril gazla fistül üzerine hafifçe bastırınız. Aşırı kanamalarda ise paniğe kapılmayınız ve fistül üzerine kanamayı durduracak derecede baskı uygulayarak hastaneye başvurunuz.
2) Tıkanma: Fistülde kanın pıhtılaşmasına bağlı tıkanma oluşabilir. Çalışan fistülün tıkanması durumunda ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale ile fistül tekrar açılabilir. Bu konuda ilk 24-48 saat içinde müdahale yapılması önemlidir.
Önemli Not: Fistül yapılan her hasta fistülünün çalışıp çalışmadığını izlemelidir. Çalışan fistülde titreşim ( thrill ) hissedilir. Titreşimin kaybı durumunda kesinlikle doktorunuza danışınız .
3) Enfeksiyon: Fistül bölgesinde yara enfeksiyonu görülebilir.
4) Kolda kalınlık artışı (Ödem) : Damar sistemi yapılan işlem sebebiyle yüksek basınca maruz kaldığı için kolda bir miktar ödem beklenir.
5) Fistül akımının yetersiz veya aşırı olması: Bu durumda fistülün tekrar açılması, kapatılması veya tamiri gerekebilir.
6) Elde dolaşım bozukluğu: Fistül ele giden kan miktarının azalmasına yol açar. Bu damar ağı yetersiz kişilerde elde soğuma, soğukluk, hareketlerde azalma gibi sorunlara yol açar. Bu durumda fistülün kapatılması gerekebilir. Uygun şekilde ve zamanında müdahale edilmezse parmakların ve elin çok nadirde olsa kaybına yolaçabilir.
7) Damar Genişlemesi (anevrizma) :Zamanla fistül yapılan koldaki damar yapıları genişler. Bu genişlemeler ileri dereceye vardığında tehlike yaratabileceği için müdahale gerekebilir.
8) Sinirsel bozukluklar: Damar yapılarının sinirler üzerine baskısı veya operasyonun sinirler üzerindeki etkisine bağlı oluşabilir.
ÖNERİLER
l Her hasta fistülün çalıştığını kontrol etmelidir. Fistülde titreşim azaldığında veya kaybolduğunda doktorunuza başvurunuz.
l Fistüllü kolun temizliğine önem veriniz. Dializ günü sabahı kolunuzu sabunla iyice yıkayınız .
l Fistül hemşire tarafından kullanılırken iğne girişleri değiştirilmelidir. Bu iğnenin yaptığı hasarın düzelmesi için süre sağlayacağı için fistülün uzun süre kullanılmasını sağlar. Hemşirenize iğne girişlerinin değişmesi konusunda destek veriniz.
l Doktorunuz önerdiği şekilde fistüllü kol ile eksersiz yapınız.
l Aşırı tansiyon düşmesinden sakınınız. Bayılma, başdönmesi veya düşme sonrası fistülünüzü kontrol ediniz.
l Fistüllü kolunuzdan tansiyon ölçtürmeyin.
l Fistüllü koldaki damarlar ilaç verilmesi, serum takılması ve kan alınması için kullanılmamalıdır.
l Kolunuzu sıkan kıyafetler giymeyiniz.
l Fistüllü kol üzerine yatmayınız.
l Fistüllü kol ile çok ağır işler yapmayınız.
l Kesici ve delici aletler kullanırken çok dikkatli olunuz. Kolunuzu her türlü travmadan koruyunuz. Kolunuza yönelik bir kesi veya çarpmada aşırı kanamalar oluşabilir.
l Kanama durumunda kanama üzerine baskı uygulayarak en yakın hastaneye başvurunuz .
l Sigara içmeyiniz.
Yorumlarınız
Haberin okunma sayısı :
38285
Önemli not: diyalizmerkezleri.org, siteye alınan haberlerin içeriği hakkında sorumluluk kabul etmez. Haberi orjinal kaynağından yargı yolu ya da karşılıklı rıza sonucu kaldırtmışsanız, sitemize başvurarak haberin sitemiz içeriğinden de kaldırılmasını sağlayabilirsiniz. Haberlerde gizli reklam bulunması olasılığı vardır.
Diğer Haberler